Баланын өмүрүндөгү китеп окуу
Биз өсө беребиз жана курчап тургандар биз азыр ким болсок, дал ошондой кылган. Мындай учурда баланын айланасындагылардан болуп үй гана эсептелбестен, ал өсүп жаткан атмосфера да саналат. Угууну жана кооздукту сезүүнү кантип өстүрүү керек, ырларга жана жомокторго кызыгууну, сүйүүнү, ошондой эле туура китептерди тандоону жана балага китеп окууну үйрөтүүнү кантип жакшы жолго коюу зарыл? Бул биз үчүн табигый дем алуу сыяктуу эле процесс. Бирок реалдуулукта балдар үчүн китепти окуу – бул бир бүтүн ритуал. Аны менен чогуу сүрөттөрдү кароо, текстти баланын кызыгуусун жаралгандай окуу. Бала менен бирге окуп жатып, анын уга билүүсүн, символдорду эсептей, кебин калыптандыра билүүсүн өстүрүү, уйкуга дайындоо боюнча ири өлчөмдөгү ишти жасап өтөсүз, себеби китеп окуу бир бүтүн дүйнөнү жакшырып турат.
Бала менен окууну ал төрөлөр замат эле баштоо керек. Китепке богон кызыгуу анда эки жөндөмдүн өнүгүшүнөн улам пайда болот – сүрөттөрдү кароо жана угуу жөндөмү. Угуу сезими болсо эненин жатынында жатканда эле калыптанган, бала ата-энесинин үндөрүн тааныйт, музыканы, жаратылыш үндөрүн – тактап айтканда, баалуу маалыматты наристе төрөлгөнгө чейин эле алат. Сиз кайсы бир жомокту толук окубасаӊыз деле болот – бул этапта балага сиздин окуганыӊыздын тембри жана ритми маанилүү болуп саналат. Алты айдан бир жашка чейинки куракта биринчи китепти сатып алуу убагы келет (мукабасы жана сүрөттөрү катуу - эӊ маанилүүсү). Баланын жакшы маанайда жүргөнүн кармаӊыз да, китеп анын жакшы көргөн досуна айланыш үчүн, ага китеп окуп берүүнү баштаӊыз.
Бир жашынан баштап балаӊыз сүйүктүү китептерин өзү таап калат, сиз болсо аны кайрадан окуп бере бересиз. Сиздин аракетиӊиз гана анын кызыгуусун күчөтөт, ал болсо узак убакытка сүрөттөргө топтолгон болот. Тартылгандардын бардыгынын, ал нерсенин аталышы болсо да, же төрт сап ыр болсо да тексти болушу керек. Чынын айтканда, тексттин өзү да көпчүлүк учурда анчалык маанилүү эмес. Балага көрсөтүп, болуп жаткан окуялардын маӊызын түшүндүрүп берүүчү элементтери көп сүрөттөрү менен китептер – мисалы, токойдун четиндеги сүрөт, ал жакта жаныбарлар өз иштери менен алек, мында сиз да алар жөнүндө айта турган нерселер бар, бала да суроо салып сурай турган нерселери бар – булардын бардыгы ага кызыгуну жаратат. Сюзанна Бернер жана Доро Гёбель сыяктуу авторлордун китептериндеги иллюстрациялар – чыныгы байлык болуп саналат. Чуковскийдин, Маршактын, Бартонун ырларынын иллюстрацияланган топтому – байлык, бул китептерден сиз жөн гана иллюстарцияларды көрсөтүп, айтып берип гана койбостон, бала менен бирге бул ырлардын жеӊил саптарын жаттап да алууга болот.
Туулган күнүнөн баштап китепке болгон сүйүүсүн ойготуп жатып, сиз анын өмүрүнүн аягына чейин өсүүсүнө баа жеткис салым кошкон болосуз. Бир сөздүү иллюстрациялардан тести чоӊ китептерге өтүү – баланын өсүшүнө жана тез темпте өнүгүшүнө мүмкүндүк берген жол. Китептин ассоциативдик байланышы сиздин балаӊыз китеп окууну сүйүп калгандай жана ошондой эле келечекте кошумча мотивациясыз эле окуй алгыдай кыла алат.
